• Тұлға
• 30 Мамыр, 2019

Азамат САТЫБАЛДЫ: Мұқағалидің рөлін армандап жүрмін...

«Ана тілі»: 30-31 мамыр күндері Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күніне орай «Аманат» концерт-қойылымын көрермен назарына екінші рет ұсынғалы отыр екенсіздер. Қойылымның тұсауке­серінде болдық. Әсерлендік. Ерекшелігін көрдік. Театр мен оркестр ұжымын біріктіре отырып, қойылым қою идеясы сізге қалай келді? Азамат Сатыбалды: Негізі бұл идея осыдан төрт-бес жыл бұрын пайда болды. Алғашында оны «Монолог» деген атаумен өзімнің жеке театрыма арнап жасағанмын. Тіпті бұл туралы әкімшілікпен келісіп, «Сазген сазы» ансамбілінің көркемдік жетекшісі Бағдат Тілегенов мырзамен, симфониялық оркестрмен сөйлесіп қойғам. Тұсаукесерін былтырғы жылы күзге жоспарлағанбыз. Бірақ сол уақытқа басқа да түсірілімдер, М.Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театрындағы «Сүйікті менің ағатайым» қойылымының тұсаукесері қатар келіп, шегердік. Одан кейін қоғамдық өмірімде біраз өзгеріс болды. Ғ.Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік акедемиялық балалар мен жасөспірімдер театрына басшы болып келдім де, аталған жобаны осы театрда іске асыруға бел байладым. Ұжымға идеямды айтып едім, барлығы бірден құптады. Құрманғазы оркестрінің директоры Нұрғиса Дәуешов мырзамен ақылдастым. Ол кісінің де ойында осыған ұқсас жоба жүр екен. Театрландырылған концертіміз біз ойлағаннан да жақсы шықты. Сахнаға Құрманғазы, Абай, Махамбеттер шыққанда соғылған шапалақ, оркестр Шәмшінің, Әсеттің әндерін ойнағанда бірге қосылып шырқаған жұрт, қойылым соңындағы қошемет бізді шабыттандырды. Көрерменге ғана емес, осы қойылымға қатысқан актерлер мен оркестр мүшелеріне де ұнады, жақсы әсер қалдырды.

«Ана тілі»: Тұсаукесер кезінде осы концерт-қойылыммен Қазақстанның бар­лық қалаларын аралау туралы жоспар­ларыңызды айтып қалдыңыз... Азамат Сатыбалды: Қазір театрда екі қойылымның премьерасы жүріп жатыр. Соған байланысты «Аманатты» Қазақстанның басқа қалаларында күз айларынан бастап қоятын шығармыз. Басты мақсат, арманымыз – қойылымды Нұр-Сұлтан қаласында қою. Өйткені мұндай концерт-спектакль бұрын-соңды біздің еліміздегі театрларда болмаған. Шетелдің тәжірибесінде бар. Өзім Мәскеу театрларынан көргенмін. Ал Қазақстанда Ғабит Мүсірепов атындағы театры бірінші болып қолға алдық. «Ана тілі»: «Қоғамдық өмірім де өзгеріп кетті» деп отырсыз ғой. Театрға басшылыққа кел­гелі не өзгерді? Жалпы, шығармашылық жұ­мыстан басшылық қызметке ауысу қалай екен? Азамат Сатыбалды: Басшылық қыз­мет маған таңсық емес. Бұған дейін де жеке киностудиям, театрым болды. Шығар­ма­шылықпен бірге менеджерлікпен де айналысып жүрдім. Сол себепті маған аса қиын болған жоқ. Тек жеке шығармашылығыма арналған уақытым қысқарды. Театрға көбірек көңіл бөліп жүрмін. Басшы болған соң, әріптестеріңді ойлайсың. Соларға жақсы болса екен дейсің. Мен жалпы басшылық дегенді театрға, әріптестеріңе қызмет, солармен бірлесе отырып, жаңа дүниелер жасау деп ұғамын. «Ана тілі»: Актерлерге қаншалықты еркіндік бересіз немесе талап қоясыз? Азамат Сатыбалды: Актерлер бұрын да еркін болған, қазір де еркін, кейін де еркін болады. Жалпы шығармашылық адамдарына еркіндік ауадай қажет. Оларға талап қойып, бір шеңбердің ішіне сыйдырамын деу, бір қалыпқа салу – бос әурешілік. Актердің еркіндігін алған күні ол актер болудан қалады. Жалпы, кез келген басшының мақсаты – театрды өзгерту емес, сонда жылдар бойы қалыптасқан дәстүрді сақтап қалу. Өйткені маған дейін де бұл театрда талай басшы қызмет еткен. Солардың маңдай терімен қалыптасқан дәстүрді бұзуға ешкімнің хақы жоқ. Жай ғана жаңғыртып, жалғастыруымыз керек. Басты міндетіміз – репертуарға жаңа леп әкелу. «Ана тілі»: Репертуар демекші, сіз басшылыққа келгелі «Аманатпен» бірге «Ғабит», «Құпия», «Ұмытыңдар оны» деген төрт қойылымның тұсауы кесілді. «Ғабит» – Ғабит Мүсіреповтың өмірінен сыр шертеді. Ал «Құпия» мен «Ұмытыңдар оны» бүгінгі күннің күйіп тұрған проблемасы жайында. Мұндай қойылымдарды көрермен қалай қабылдады? Бұған дейін театр сахнасында көбінесе тарихи шығармалардың желісіндегі пьесалар қойылатын... Азамат Сатыбалды: Әр театрдың өзіндік стилі, бағыт-бағдары болуы керек. «Аттыға ілесемін де жаяудың таңы айырылыпты» деп, кейде басқалармен жарысып жатамыз. Ол негізі дұрыс емес. Өйткені қазақта әдемі сөз бар: «Аңшының жолы бір болғанымен, ырзығы бөлек» дейді. Ғабит Мүсірепов театры – балалар мен жасөспірімдер театры болғаннан кейін, сол көрермендерге лайық қойылымдар қойылуы керек. «Құпия» да, «Ұмытыңдар оны» да осы талаптарға сай деп ойлаймын. «Құпия» қазіргі қоғамның келбетін көрсетсе, «Ұмытыңдар оны» – осыдан біраз уақыт бұрын жазылса да, әлі күнге дейін өзектілігін жоймаған трагикомедия. Қазіргі тілмен айтқанда «хайптың» бұрын да болғанын, қазір де бар екенін, бізден кейін де болатынын және заман ауысқан сайын аты өзгергенімен, болмысы солай қала беретінін баяндайды. «Ана тілі»: «Құпияның» тұсаукесеріне келгенде «қойылым қысқарып кетеді-ау», «сөздері өзгеріп кетеді-ау» деген күдігіміз болды. Өткір-өткір сөздері, айтылған сыны үшін. Ондай талап-қысымдар болмады ма? Азамат Сатыбалды: Жоқ, ешқандай қысым болған жоқ. Театрда көркемдік шындық деген бар. Ол қоғамда болып жатқан проблеманы сахнаға алып шығып, көркем деңгейде көрсетеді. Оған ешкім қарсы келе алмайды. Одан кейін қойылым арнайы бір мекемеге бағытталмаған. Ортақ мәселе жайында. Оның бар екенін бәріміз білеміз. Соны режиссеріміз Ерлан Кәрібай барынша ашып көрсетуге тырысты. «Ана тілі»: Ал біздің қоғамда Геростраттар көп пе? Азамат Сатыбалды: Өте көп деп ойлаймын. «Атың шықпаса жер өрте» деген мақал адамдардың алдаспаны болып кеткен сияқты. Әйтеуір қалай болса да атын шығарып, танымал болуды мақсат тұтқандардың, «хайп» қуғандардың қарасы көп. Әлеуметтік желіде талқыға түсіп, оқырман жинап, сол арқылы ақша тапқысы келеді. Былай қарасаң, ғибадатхананы өртеп, аты шыққан Геростраттың іс-әрекетін қайталап жүр. Өкініштісі, біз сол арқылы елді бұзып жатқанымызды түсінбейміз. Тек өзіміздің қара басымызды ғана ойлаймыз. Танымал болу үшін жалаңаш тәніңді жалпақ жұртқа көрсету – әлсіз, өздеріне сенімсіз адамдардың қылығы. Өйткені жігіт өзіне сенімді болса, қолына күрек алып жұмыс істейді. Ерлік жасап, өзін танытады. Ал жалаңаш денесіне шапан кию арқылы елге таныламын деу – жігіттерге жат нәрсе. Қыз балаға да солай... Өйткені ұлттық киімнің артында біздің символымыз, тарихымыз, елге деген махаббатымыз тұр. Ол – біздің болмысымыз. Бұлай жеңіл танылған адамдар солай жеңіл ұмытылады. Танымалдық деген – бақ, оған адам еңбек ету, тер төгу арқылы жетеді. «Ана тілі»: Әр театрдың өз бағыт-бағдары болуы керек деп отырсыз. Мүсі­репов театры көрермендеріне не қажет екенін білу үшін олармен қаншалықты байланыс ұстап отырады? Азамат Сатыбалды: Ол үшін әлеу­меттік желілерді пайдаланамыз. Парақша­ларымызда түрлі байқаулар ұйымдастырып отырамыз. Маусымның соңында көрер­мен­дерімізге арнайы блиц-сауалнама жүргіземіз. Қандай тақырыпта қойылым көргісі келетінін, жалпы театрда нені өзгер­т­кісі келетінін сұраймыз. Жаңа маусымда соларды ескереміз. Дегенмен, өнер кө­рер­меннен биік екенін ұмытпауымыз керек. Көрерменнің жетегінде кеткен өнер құлдырайды, арзандайды, құриды. Өйт­кені көрерменнің деңгейі әртүрлі. Олардың айтқанын істей берсең, ертең сах­наға жалаңаш шығасың... Ал өнер кері­сінше көрерменді жетегіне алған кезде өзі де биіктейді, көрерменнің өресі де өседі. Кө­рер­мен өскен сайын өнерпаз – актер де өседі. Ал әзірге көрерменнің мәдениеті төмен екені рас. Мысалы, менің жеке театрымда «Войцек» деген қойылым бар. Қойылым басталарда мен сахнада отырамын. Бетім жабық. Басталуына15 минут қалғанда есік ашылып, көрермен кіреді. Дабыр-дұбыр, күбір-күбір... Адамдар ара сияқты гуілдегенде «қазір оларды қалай басамын» деп шошып кетемін. Дәл осы қойылымды Мәскеуде «Фест» деген театрда қойдық. Сахнада отырмын. Есіктің ашылғаны, көрерменнің кіргені білінбейді. Бір кезде белгі берілді де, қойылым басталып кетті. Музыка жүріп жатыр. Сол кезде «Көрермен келмеген ғой. Жарайды, фестиваль ғой. Әділ қазыларға ойнай салайық» деп ойлап, бетімді ашып, алдыға жүгіріп шыққанда қарасам, зал лық толы отыр екен. Таңғалдым. Қойылым біткен соң, келесі күні өзіміз көрермен болдық. Сол кезде көрдім: адамдар театрға әдемі болып киініп келеді, аяғының ұшымен кіреді, бір-бірімен сыбырлап сөйлеседі. Орнына отырған соң, қойылыммен танысып, алдын ала дайындалады. Міне, мәдениет. Мұның барлығы актерге әсер етеді. Ал біздегі дабыр-дұбыр... Маған салса, театрға дресс-код қойып, сағат тура 18-30-да есікті жауып, ешкімді кіргізбей қояр едім. Бірақ одан не ұтамыз? Көрермен ренжиді де келмей қояды. Біз де жеңілеміз, олар да жеңіледі. Қазір театрға зиялы қауым өкілдерін, танымал адамдарды жиі шақыруды қолға алдық. Олардың театрға қалай киініп келгенін, мәдениетін көрген көрермен ертең солардан үлгі алып, түзеліп кетер деген ойдамыз. «Ана тілі»: Мүсірепов театрында басшы болғаныңызбен, Әуезов театрында актерсіз. Абай, Қорқыт, Қозы, Кебек, Гамлет, Бейбарыс Сұлтан... Сіз қол жеткізбеген рөл қалмаған шығар? Әлде бар ма? Азамат Сатыбалды: Әрине, мен ба­қытты актермін. Алла шүкір, сомдамаған образым жоқ. Бірақ әлі де ойнағым келетін рөлдер бар. Актердің арманы таусылған кезде өнерден кетуі керек деп ойлаймын. Өйткені актер деген тұлпар сияқты. Құнаныңда құнан бәйгеге шабасың. Ол – 8-10 шақырым. Төртке келгенде дөнен бәйгеге шабасың. Ол – 20 шақырым. Одан кейін аламан... Мен біраз уақыт болды, Мұқағалидің рөлін армандап жүрмін. Ақындардың ішінде Мұқағалидің өмірі, болмысы маған қызық. Соның кейпін киіп, өмірге Мұқағалиша қарағым, сахнадан Мұқағали болып сөйлегім келеді. Ақынның өмірін зерттегім келеді. Өмірде оның өлеңін оқып, зерттеген мен сахнада, кинода образын сомдау үшін зерттеу – екі бөлек дүние. Маған Мұқағали бірінші өлеңін жазған күні-ақ өліп кеткен сияқты болып тұрады. Жаны ана дүниеге кетіп, осы өмірде тек тәні жүрген сияқты болып көрінеді. Өйткені өлеңдерінің бәрінде жоғарыдан қарайды, болашақты дөп айтады, мәселелерді нақ қозғайды. «Ана тілі»: Білуімізше, Мұқағалидің образын ашатын терең қойылым жоқ. 9 ақпан – ақынның туған күніне орай қойылатын қойылымдар тек оның поэзиясына негізделеді. Өзіңіз басшы болып отырған театрда сондай пьеса жаздыртып, неге қоймасқа? Азамат Сатыбалды: Бұл театрға пьеса жаздыртсам, өзім ойнауым керек болады. Ал мен ол жерде тек басшы, менеджер ретінде отырмын. Менің сахнам – Әуезов театрында. Мен сол театрдың актерімін. Өмірімнің соңына дейін сол сахнада ойнаймын деп ойлаймын. Сол жақта Мұқағали туралы қойылым болып, режиссер ұсынып жатса, қуана құп аламын. «Ана тілі»: Осы Мұқағали сияқты, қатты армандап, кейін қол жеткізгенде ерекше ләззат алып ойнаған рөліңіз бар ма? Азамат Сатыбалды: «Еңлік – Кебек» қойылымындағы Кебектің рөлі. Бала күнімде Жанат Хаджиевтің қойғанын көргенмін, Ерлан Біләл ойнаған. 1997 жылы. Әлі есімде. Қайта-қайта көрдім. Кейін сол қойылымның «массовкасына» қатыстым. Кейін Кебек болып сөйледім. Кебектің образы – өте терең, айызың қанып ойнап, жаның кіретін рөлдердің бірі. Мен оны соңғы сахнасы үшін жақсы көремін. Сол сахна үшін қолда барымның бәрін беруге даярмын... Сол сияқты рөлдер өте көп. Мысалы, Гамлет... Әр актердің арманы. Оны алғаш 25 жасымда ойнадым. Содан бері он бес жылдан асыпты, әлі ойнап келемін. Шымылдық ашылған кезде шулап отырған көрермен 10 минут өтер-өтпестен сілтідей тынып, соңына дейін сахнадан көз ала алмай қалады. Соңында Гамлет иілуге шыққанда көрсетілген қошеметті айтыңыз... Шекспир пьесасының кереметі, оны қойған режиссер Ю.Ханинга-Бекназардың шеберлігі көрерменді жеңіп отырады. Менің де рахаттанып ойнайтын, ең бірінші актер ретінде ашылған рөлдерімнің бірі болды. Ал биылғы маусымдағы жетістігім – «Сүйікті менің ағатайым» қойылымындағы Ваня Войницкийдің рөлі. Оны кезінде Әнуар Молдабеков ағамыз ойнаған. Әзірбайжан Мәмбетов қойған. Жақында ғана сол қойылыммен Ресейге барып, «Гран-При» алып келдік. Әрине, Әнуар Молдабеков ойнаған рөлде ойнау өте қиын. Елдің барлығы сынайды. Рөл жасау барысында ол кісінің қандай ұлы актер екеніне тағы бір мәрте көзім жетті. Құлаш-құлаш монологтарды айтуға, Войницкийдің трагедиясын жеткізуге қандай күш керек екенін түсіндім. Бұрын «Сұлтан Бейбарысты» қойғанда кәдімгідей шаршап қалатынмын. Қазір одан «Сүйікті менің ағатайым» күрделірек. Өйткені Ваняның рөлін жектізген кезде ішкі жан-дүниең қопарылып кетеді... «Ана тілі»: Осы «Сүйікті менің аға­тайым» қойылымы күні өткен идеал­дардың және солардың соңында жүрген және тіпті онысын мақтан тұтқан, әлі де соны үлгі ететін бүтін бір ұрпақтың тағ­дыры туралы. Сіздің ойыңызша, бүгінгі қоғамда осындай күні өткен идеалдар бар ма? Азамат Сатыбалды: Жеткілікті деп ойлаймын. «Ана тілі»: Олар кімдер? Азамат Сатыбалды: Олар – біздің алдыңғы толқын ағаларымыз. Кезіндегі ком­мунистік идеяға сеніп, сол дәуірде қалып қойған адамдар. Олар мына заман­ның талабына сай келмей, бәсекесіне ілесе алмай қалды. Ол кісілермен сөйлес­сең де сол баяғы кезеңді айтады. Бұл адамның азаматтық болмысы мен күрес­керлігіне байланысты нәрсе ғой. Ал Асанәлі, Есмұхан, Сәбит ағаларымыз сынды көп­теген күрескер, мінезді ағаларымыз қазіргі заманға икемделіп алды. Жаңа ғасырдың ағы­мымен жүріп, талабына сай қызмет жасай білді. Жастары сексенге келсе де, заманауи, сәнді. «Ана тілі»: Әңгіме ауанын бұрсақ. Осыдан біраз уақыт бұрын «Cinema 28» киностудиясын аштыңыз. «28 Theatre» атты театрыңыз да бар. Ол жақта қандай жаңалық бар? «Күйеуіңізді сатыңызшы», «Войцек» деген екі қойылым қойдыңыз. Көрермен енді қандай қойылым күтеді? Азамат Сатыбалды: Жеке театрдың ерекшелігі – ол репертуарлы театр сияқты жыл сайын қойылым қоймайды. Әр қойылымға асықпай-аптықпай, ойланып-толғанып келесің. Ол шыққан соң, мақ­сатты жеріне дөп тиюі керек. Биыл басшылық қызметке келгелі «28 theatre» жұмысын кішкене тоқтатып қойдым. Келесі қойылымды қыста қоятын шығармыз. Қазір қолымда 2-3 пьеса бар, содан біреуін таңдаймыз. Петропавл театрының режиссері Фархат қояды деп отырмыз. Берік Айтжанов, Еркебұлан Дайыров, Асан Мәжитов, Алмас Шаяхметов – төрт актер келісті. Өзім бар. Тағы бір қыз болады. Оны әлі таппадық. Ал оған дейін бір жылдың көлемінде Мүсірепов театрына мән беріп, осындағы жұмыстарды бір қалыпқа келтіру керек болып тұр. Осы жерде мені қынжылтатын бір нәрсе бар. «Войцек» қойылымымен біраз жерді аралап, бір жылда жеті жүлде алдық. Халықаралық Мәскеу фестивалінде «Гран-При» жүлдесін алған бірінші қойылым, «Ең үздік ансабль», Орта Азия фестивалінің «Гран-Приі», Қазақстанның ішіндегі жүл­делер... Соны ешкім жазған жоқ. Былай қа­расаң, Қазақстанда ондай жеті жүлде алған қойылым жоқ. Соны неге айтпасқа? Неге жазбасқа? «Ана тілі»: Бәлкім, бұқаралық ақ­парат құрал­дарымен байланыс жолға қойылмаған шығар? Азамат Сатыбалды: Әлеуметтік желі­лерге жаздық. Ары қарай не істеу керек? Кейде таңғаласың. Біреумен құшақтасып сурет салсаң, соны бүкіл сайт жарыса жазады. Жарнамалайды. Ал қойылымың шетелде «Гран-При» алып жатса, ешкім үндемейді. Түсінбеймін. Сонда көрерменге, журналистерге, сыншыларға не керек? Қазір бізде сыншылар жоқтың қасы. Осының бәрін жазып, статистиканы шығарып, көрерменге жеткізу, актерді ашу – сыншының жұмысы. Әшірбек Сығай ағадан кейін ондай адам табылмай тұр. Қазіргі сыншылар шақырсаң ғана жазады. Оның үстіне жеке парақшасында ғана... «Cinema 28» киностудиясының жұмысы да жүріп жатыр. Ол пайда табу үшін ашылған компания емес. Кез келген суретші өз ойын – картинасымен, сазгер – музыкасымен жеткізеді. Актер – рөлімен. Сол сияқты мен де өнер адамы ретінде, ер-азамат ретінде ойымды, мазалаған дүниені кино, театр арқылы жеткізгім келеді. Бірінші фильм – «Бір сен үшін» әлеуметтік драмасы болды. Қазір «Родной» деген атпен тағы бір фильм дайындап жатырмыз. Алла нәсіп етсе, биыл түсірілімін бастаймыз. Ол да – драма, триллер. Ағайындылардың ортасындағы проблеманы көтереді. Әр сәтті бағалауға үндейтін фильм болмақ. Жасұлан Пошанов түсіреді. «Ана тілі»: «Бір сен үшін» діттеген мақ­сатына жетті ме? Азамат Сатыбалды: Жетті. Басты мақсатым – ақша табу емес, көрерменге ой салу болған. Күніне қаншама адамнан хат келеді. Соның ішінде ерекше әсер еткені – ақтөбелік бір қыздың жазғаны. «Осы уақытқа дейін арқан дайындап, өміріме өз қолыммен нүкте қоюды ойлап жүргенмін. Фильмді көрген соң, жұмыстан үйге дейін 10 шақырым жаяу, жылап келдім. Үйге келе салып, сізге хат жазып отырмын. Мен барлығын түсіндім. Сенім бар жерде бәріне қол жеткізуге болады екен. Ата-анаммен де, күйеуіммен де жарасамын. Менде бала болады» деп жазыпты. Біраз уақыттан кейін сол келіншектен тағы хат келді. Сәби күтіп жүр екен. Сондай хаттар өте көп. Соларды оқыған кезде көзіме жас келеді. Мен миллион доллар таппасам да, жүздеген адамның тағдырына араласып, солардың өмірін өзгертуге тырысамын. Бұл бір күн көріп, екінші күні ұмытылып кететін кино емес екен. Қазірдің өзінде Youtube желісінде миллионнан астам адам көріпті. «Ана тілі»: Жалпы қалай ойлайсыз, кино саласында түрен салынбаған тақырып бар ма? Азамат Сатыбалды: Жетеді. Негізі кинода 37-ақ тақырып бар. Сол тақырыптарда сценарий жазылады. Бірақ Қазақстан жас мемлекет болған соң, бізде проблема көп, тақырып та көп. Әр тұлға туралы кино түсіруге болады. Бізде бүгінгінің батыр кейіпкері жоқ. Кинематография саласында жүрген адамдар қазіргінің сондай кейіпкерін жасауымыз керек. Жастар кімге еліктеуі тиіс? Мәселен, махаббат тақырыбында кезінде «Қыз Жібек» фильмі болды. Жастар Төлеген мен Жібекті сомдаған Құман Тастанбеков пен Меруерт Өтекешоваға еліктеді. Қазір ондай кейіпкерлер бар ма? Жоқ. Жігіт азамат болып қалыптасқанда, кімге қарауы керек? Бізге М.МакКонахидің «Dallas Buyers Club» фильміндегі сияқты образдар, жастарды тәрбиелейтін кейіпкерлер керек. «Ана тілі»: Кезінде оның бәрі мемле­кеттік идеологияның әсерінен болды ғой. «Амангелді» фильмі де сондай үлгі тұтар кейіпкер жасау керек болып, мемлекеттік-партиялық тапсырыспен басталған. Бәлкім, бізде идеология жоқ, сол себепті де ондай образдар жоқ? Азамат Сатыбалды: Мүмкін. Мен негізі саясатқа жоқ адаммын. Саясатқа араласпаймын, сахнаға да шығармаймын. Көп нәрсені білмеген соң, ештеңе айта алмаймын. Мүмкін, идеология жоқ шығар. Кезінде болды ғой идеология. Сонда қандай кинолар түсірілді. Қандай тақырыпта қойылымдар қойылды... «Ана тілі»: Жеті жыл бұрынғы сұхба­тыңызда: «Актер ретінде әлі қалыптасқан жоқ­пын» депсіз. Қазір ше? Қалыптастыңыз ба? Азамат Сатыбалды: Жоқ. Актер қалып­тасқан күні менмендігі пайда болады. «Қалыптастым, аяғыма нық тұрдым. Енді мені сыйлаңдар. Маған рөл беріңдер. Кез келген рөлді шығара аламын» деген ой туады. Ол ой актерді өлтіреді, таптаурындыққа әкеледі. Көрермен де одан жалығады. Ал актердің өзіне еш уақытта көңілі толмаса, «әлі қалыптаспадым, қалыптасу жолындамын» деп өзіне қамшы салады. Сонда ол қозғалыста болады-дағы, қозғалыстағы адамның бойында қан жүгіреді; қан жүгірген адамнан энергия бөлінеді; ал энергия көрерменге жетеді. Сонда сен көрерменге қызық боласың. Бәлкім, зейнетке шыққан кезде артыма қарап: «Мен сонау отыз жасымда қалыптасым қойған екенмін ғой» деп айтуым мүмкін. Ал оған дейін еңбек, еңбек, еңбек... «Ана тілі»: Марапатқа қалай қарайсыз? Азамат Сатыбалды: «Марапат қажет емес» деп өтірік айта алмаймын. Марапат керек, бірақ дер кезінде берілуі қажет. Актер ретінде қазір бабыңда тұрсың ба, рөл ойнап, халыққа беріп жатырсың ба, сол кезде марапатты беру керек. Ал сен барлығынан өтіп, керек кезінде алмай, қартайғанда, саған түк те қажеті жоқ кезде берілген мара­паттың құны жоқ. Өзім марапатқа ізденген, сұранған емеспін. Беріп жатады, аламын. «Ана тілі»: Бекжан Тұрыс «Ұлым, саған айтам» деп, ұлына айту арқылы ұлтына біраз нәрсе айтты. Сіз ұлыңызға және ұлтыңызға не айтасыз? Азамат Сатыбалды: Жалпы мен халықты тәрбиелеу дегенді түсінбеймін. Театрды тәрбие құралы дегенді де. Ол кезінде тәрбие құралы болған. Сахнадан халыққа ақыл үйреткен. Біз әлі сонымен келе жатырмыз. Негізі театр – әсер етуші құрал. Соған ауысып, жаңа заманға бейімделуіміз керек. Көрермен жақсы-жаман әсер алып, ары қарай өзі нәтиже шығаруы керек. Одан кейін халыққа тәрбие беру үшін алдымен өзің соған лайық болуға тиіссің. Өмірде ең оңай шаруа – ақыл айту ғой. Қазір бәрі ақылды. Шындығында, сол ақыл айтатындардың бәрінің, Абай айтпақшы, іші бос. Сол үшін сен ақылдан гөрі, іспен дәлелде. Еңбек ет, дұрыс жүр, таза бол, өнерді сатпа. Мысалы, Асанәлі Әшімов ағаның сахнадан ақыл айтқанын көрмеппін. Ол кісі өзінің болмысы, өмір сүру қағидасы, өмірге деген көзқарасы арқылы бізді әлі күнге дейін тәрбиелеп келе жатыр. Ал отырып алып, «қазақтар, сендер бүйтіңдер», «қазаққа былай жасау керек» дегенді түсінбеймін... Сен өзің жаса алдымен. Менің әкем еш уақытта маған «темекі шекпе», «арақ ішпе» деп айтқан емес. Есесіне ондай жаман әдеттерін көрген жоқпын. Сәйкесінше оларға ұрынбадым. Ұлыма да солай жасағым келеді. Оған «бүйтпе-сөйтпе» деп айтпаймын. Жақсы үлгі көрсетуге тырысамын. Үнемі жанымда ертіп жүремін. «Ана тілі»: Сізді қазір не мазалайды? Азамат Сатыбалды: Көптеген адам тәубесін жоғалтып алды. Әсіресе біз, жастар. Сенім, шыдам дегендерді ұмыта бастадық. Бүгін жұмысқа тұрсақ, ертең үй болуы керек. Бүгін үйленсек, ертең бала болуы керек дейміз. Ал кезінде ағаларымыз жылдар бойы жатақханада тұрып, жеке пәтерге әрең қол жеткізген. Олар сондай күннің туарына сенді. Сенім арқылы жетті. Қазір бізде сенім жоқ, шыдам жоқ. Соның салдарынан митингке шығамыз, бірақ не үшін шыққанымызды өзіміз түсінбейміз. Жағдай жасап тұр, жұмыс істеудің орнына жеңіл жолға жүгіреміз. «Ауырдың астымен, жеңілдің үстімен» жүрсек дейміз. Жұмыссыздық дейміз, бірақ істеймін деген адамға шаруа жетеді. Ауылшаруашылығы тұралап тұр. Біздің жеке шаруашалығымыз бар, соған 100 мың теңге айлыққа малшы таба алмай отырмыз. Амалсыз көрші өзбек, қырғыз ағайындардың еңбегіне жүгіндік. Біздікілер мұндай жұмысты менсінбейді. Алайда ата-анасына масыл болып, солардың зейнетақысына ортақтасуға арланбайды. Бұның кейін қайтымы бар. Қиын замандарда мықты адамдар елімізге жақсы жағдай жасады. Қазір сол жақсы заманның арқасында біз жалқау болып барамыз. Өткенде Шавкат Мирзиеевтің бір сөзі мені қатты толғандырды: «Біз қызмет жасаған мемлекет 10 жылдан кейін бізге қызмет етеді» деді. Осылай кете берсек, соған жетеміз. Біз жалқаулықтан жатып ішіп, отырып ұйықтап жүргенде солар бізден озып кетеді. Сосын отырамыз, есіміз ауып, елді жамандап... Сол үшін қазірден ойланайық, өзімізге қамшы салайық. Кім маған не берер екен демей, мен не бере аламын дейік. Жапония неге дамып кетті? Онда адамдар зейнетке шыққан соң, ертеңінде «менің күш-қуатым әлі бар, тегін жұмыс істеймін» деп алаңға шығады екен. Ал бізде ондайлар бар ма? Жоқ. Себебі бізде сөзге бар да, іске жоқ жалған патриоттар көп. Өздері өмірде бақытсыз бола тұра бақыт жайлы айтатындар, өздерінің өмірде жағдайы мәз болмаса да, байлық туралы айтатындар көбейіпті. Сен алдымен жаса соны. 24 сағат ұйықтама, жұмыс істе. Содан кейін ғана айт. «Ана тілі»: ҚР Президентінің кезектен тыс сайлауы келе жатыр. Жаңа президенттен не күтесіз? Азамат Сатыбалды: Тұрақтылық, жаңашылдық күтемін. Идеологияны қолға алып, елдің рухын көтереді деп сенемін. «Ана тілі»: «Ана тілінің» дәстүрлі сұрағы: Қазақ тілінің бүгінгі жай-күйі туралы не ойлайсыз? Азамат Сатыбалды: Тіліміздің жағдайы күн өткен сайын түзеліп келеді. Қазір қазақша сөйлеу сәнге айналды, абырой санала бастады. Келе-келе ақырындап орнығамыз, қазақ тіліне құрмет қайтып келеді, барша қазақ қазақша сөйлейді деп ойлаймын және соған сенемін.

Сұхбаттасқан Әсел САРҚЫТ