Әдебиет
21 Қазан, 2020

ТІРЛІГІМ ТІПТІ ҰҚСАС ТӨРТ МЕЗГІЛГЕ

Нағашыбай МҰҚАТОВ

САҒАТ ТУРАЛЫ СЫР

Уызынан мезгілді ұғынған көп,

Шуаққа шомылмайтын шыбын жан жоқ.

Сыртылдайды сағатым, бір тынбайды,

«Сенетін менен басқа, кімің бар» деп.

Жоспарласа жұмыс та мәнді жүрмек,

Адамның арты арайлы, алды гүлдеп.

Сыртылдайды сағатым, бір тынбайды,

«Ақ төсектен оян да, ал жүгір» деп.

Түк ойланбай төредей төрге шығып,

Өңімді өзгерткендей өлмес үміт.

Сыртылдайды сағатым, бір тынбайды,

Болған ба уақыттан өңгесі құт.

Ертеңгіні еске сап, бүгін жүктеп,

Ең даладан ерекше дүбір күтпек.

Сыртылдайды сағатым, бір тынбайды,

Секундттарды, минутты, сырымды ұқ деп.

Қай кезде келешекті барлау бітпек,

Жақсыға жалын, оттай жанды-ау жұрт кеп.

Сыртылдайды сағатым, сыртылдайды,

Жаһандағы жалғыз жау-жалқаулық деп.

Көрегендік көктесе көпті өсірмек,

Көгерейік намысты көкке сілтеп.

Сыртылдайды сағатым, сыртылмайды,

Күндерің күміс шашпай өтпесін деп.

ҚАЙДА, ҚАЙДА?

Шақ тұрушы ем шоқ басуға,

Қиялды қолтықтап ап қашуға.

Қайда аңқау он сегізім,

Періп кетер отқа, суға.

Құлшынып құшақ айға жайған,

Қызық қумады қай маңайдан.

Қайда жүгірмек жиырма бесім,

Нәрленген, әлденген найзағайдан.

Ұшақсыз да ұшты-ау балаң,

Мылтықсыз-ақ құсты аулағам.

Қайда отты отыз жасым,

Кеудесінен күш саулаған.

Дарқан далада ырыс қандай,

Мәңгілікке тыныс бардай.

Қайда қайралған қырық жасым,

Қаққа бөлер қылыштардай.

Сәнді өмір, толы арман,

Сәтті, сансыз жолы болған.

Қайда еңселі елу жасым,

Қарияның қолын алған.

Жылға азық бір күн елес,

Дүние онсыз дүркіремес.

Қайда тал түс – алпыс жасым,

Не кәрі, не жігіт емес.

Бұра көрме теріс жаққа,

Боз белімде жеміс қапта.

Жеңнен тартып желаяқ жыл,

Жетектейді жетпіс жасқа.

Үміт, сенім үйген елім,

Әлі талай сый көрермін.

Қайда уыз-уақыттар,

Көкірек түсірген кином менің.

ТАРАЗЫ – САНА

Тілегенмін таза тұрғанын тұсымның,

Тұман, бұлтты бүйірден түртіп ысырдым.

Көктем болды көргенім көбелек кезде,

Аспан, жерді тек шуақ деп түсіндім.

Серуеншіл серілік сезгем лебін,

Төрелерге төсектей төселмедім.

Жаз екен ғой жігіт боп жолыққаным,

Жаңбыр да, өр толқынды өзен де өзім.

Қалайды қай тірі де бәрі ұнауын,

Сұмдық сірә сұлу суретті танымауым.

Күзге де мен кезіктім кеңістігі алтын,

Сыбағамыз – сары бидай, сары қауын.

Ортамыздың ойлағаны оңды жұрт,

Кісілік бағдаршамсыз жолды ұмыт.

Қыстың да ұлпа қарын уыстадым,

Қыстан гөрі адам аязы тоңдырып.

Арманды жерден де ізде, көктен де ізде,

Ауыр арқалап асудан өткенбіз бе?

Таразы-санаға сап салмақтасам,

Тірлігім тіпті ұқсас төрт мезгілде.

ӨМІР ӨТІП БАРАДЫ

Жүрегім жүз тебіреніп, аласұра,

Жүзімді бұрдым кең қазақ даласына.

Тәттісін талайларға үлестіріп,

Ащысын араластырып арасына

Өмір өтіп барады, өмір өтіп.

Адамсыз айналаның өңі кетті,

Аңсайды жерді емес, көбі көкті.

Шуағын шашу етіп шартарапқа,

Тұманы тұншықтырып төңіректі,

Өмір өтіп барады, өмір өтіп.

Жарық дүние сәулесі жанға бақыт,

Құдай сақта қалмағаннан қамбада түк.

Шаттығын шапқылатып тай, құлындай,

Қайғысын қара қапшықпен арқалатып,

Өмір өтіп барады, өмір өтіп.

Тіршілік тұрмас ылғи ту ұстатып,

Табанда өзгермей ме дұрыс бағыт.

Бақыттың балын беріп бөшке-бөшке,

Уын да алақанға уыстатып,

Өмір өтіп барады, өмір өтіп.

Көңілім көк жайлауда көгенделіп,

Кішірейіп кеткен бе көлем, көрік.

Таныс, достың арасы алтын көпір,

Туыстар туыстарды бөтен көріп,

Өмір өтіп барады, өмір өтіп.

Төменге құлағандай тау-ізгілік,

Сый сирек, сырқаттанды, ауырды жұрт,

Ғаламды «ғаламатпен» қоршап тастап,

Адамды адамдарға жауыз қылып,

Өмір өтіп барады, өмір өтіп.

Шынайы, шырын-сөзді ем көремін,

Шалқыған ғажап ішінде кең кеменің,

Үмітті үзіп алмай үкілетіп

Күдіктің де күдірейтіп желкелерін,

Өмір өтіп барады, өмір өтіп.

Қабақ түйіп қыста әрі жазда бұлт,

Қолдаса тәңір ара-тұра маздадық.

Құрдастарым қырда қымтап көрпесін,

Сырластарым араласар аз қалып,

Өмір өтіп барады, өмір өтіп.

Пенде ем парасатты алаң көрген,

Ауа-азыққа тойған ба әмән кеудем.

Адам, ақша, дүние барлығы да,

Тек уақытша екенін дәлелдеумен,

Өмір өтіп барады, өмір өтіп.

СҰЛУЛЫҚ САҒАН ҚАРАП ӨТЕР ЕДІМ...

Қашанда мейірімге қамдан жаным,

Қатыгездік құдығына әркез алданбағын.

Беті сұлу көбейді бұл жалғанда,

Іші сұлу азайды аңғарғаным.

Адам үшін атпай ма арай таңым,

Ақ пейілді қалайша қарайтамын.

Сөзі сұлу көбейді күннен-күнге,

Ісі сұлу азайды және айтарым.

Жанға қуат күмістей күлкілерім,

Жақсыларға жарастық кіл тіледім.

Киімі сұлу көбейді көремісің,

Кісілігі сұлу азайды бір білерім.

Қалмаса екен инабат үйі құлап,

Қамқор болсын жастарым жиылып ап.

Қыздан сұлу көбейді көзіңді тік,

Қылығы сұлу азайды қиынырақ.

Әлемің мәңгі – алау, мәңгі – жалын,

Әрқашан тек сағыныш салғыз әнін,

Сұлулық саған қарап өтер едім

Сұлу болса бер жағың, арғы жағың.

ҚАЙТЕМІН...

Қаражатсыз қалтарыста қалдым ба,

Қайырылып қарайладым әр мұңға.

Ақ халатты дәрігерге жолықсам,

Ақша төле деп тұрады алдымда.

Нарықты айтып налытады неге жай,

Нар толқыннан кері қайтқан кеме қай,

Апарып ем оқу орнына баламды,

Ақша төле, ақша төле дегені-ай.

Теріс қарай айналғандай табақша,

Топыр халық томпаңдайды таң атса,

Қызықтырған қызметің қажет пе?

Сыртында үйдің сытырлайды тағы ақша.

Жастайымнан жақын емен ласқа мен,

Жаны сұлуға жүгіре құшақ ашқан ем,

Жүрек әмірін жүре тыңдап махаббат,

Шешіледі шынында кейде ақшамен.

Тар сияқты сезінемін кең жерді,

Тарықсам да ең алдымен ел көрді.

Әне бір тұрған әжетханаға барсам да,

Әкел дейді алақанға теңгеңді.

Жалған дүниеде жоқ ештеңе жай тегін,

Жаралы жанды сауықтыру айт емін.

Кейде суық, кейде жылы жамағат,

Сәлеміне сұраса ақша қайтемін.

НЕ ЖАҢАЛЫҚ?

Тақырға тал өсірді деме халық,

Таскөз түгіл, көкірекпен көрем анық,

Алдымен сәлемдескен адамдардың,

Аптыға сұрайтыны «не жаңалық?»

Келеді толқындарды кеме жарып,

Кеңістік, көкжиегі жобаланып,

Отауда отыратын зейнеткердің,

Ойланбай айтатыны «не жаңалық?»

Тіршілік бір мезгілге тына қалып,

Бірде қуанып, ал бірде жылап алып.

Дабылы дала кезген дос-қауымның,

Аузына түсетіні «не жаңалық?»

Түн іздемес махаббат себебі жарық,

Сәулелерден сәнді өрнек өреді барып.

Қызметтен шаршап, шалдығып келгеніңде

Келіншектің қайталайтыны «не жаңалық?»

Кірпіш-көңіл жатсыншы тек қаланып,

Түр, түсті бұзбайықшы текке налып,

Іңгәлап іш жылытқан нәрестелер,

Туа сап демесе болды «не жаңалық?»

ЗАҒИП ДЕМЕЙ, КІМ ДЕЙМІЗ?

Адамның адамдарсыз жоқ мекені,

Араласса ағайын боп кетеді.

Алдында қасқая қарап тұратұғын,

Ақиқатты көрмейтін көп көкені,