• Қоғам
• 18 Мамыр, 2022

«Конституциялық референдум – жалпыхалықтық дауыс»

18 мамыр күні Қазақстандық қоғамдық даму институтының алаңында «Конституциялық референдум – жалпыхалықтық дауыс» атты «Sarap» эксперттік клубының отырысы өтті. Шараны Референдумды қоғамдық қолдау республикалық штабының қолдауымен «Қазақстандық қоғамдық даму институты» КеАҚ ұйымдастырды.

Отырысқа қатысқан қоғам қайраткерлері, саясаттанушылар мен ҚҚДИ сарапшылары референдум туралы қоғамдық ой-пікірді талқылап-таразылап, референдум төңірегіндегі маңызды сұрақтарды көтерді, сондай-ақ жалпыхалықтық дауыс беру елдің саяси жүйесіне қалай әсер ететінін талдады.

Іс-шара «Қазақстандық қоғамдық даму институты» КеАҚ Басқарма Төрағасы Қазбек Майгельдиновтың модераторлығымен өтті.

 «Бұл референдум азаматтардың мемлекеттік басқаруға неғұрлым кең қатысуын көздейтін, халықтың қолдауымен еліміздің жаңа саяси жүйеге көшуіне барынша ықпал етуге бағытталған», – деді ол.

Журналист, Amanat партиясы саяси бюросының мүшесі Мақсат Толықбай референдумның өткізілуі қоғам үшін маңызды екенін атап өтті: «Жаңа Қазақстан» дейтін ұран күн тәртібінен түспей тұр. Ол алдымен заң, құжат жүзінде сөйлеу керек. Қоғам нақты қадамдар күтеді. Сондықтан, референдум билік үшін емес, алдымен халық үшін керек. Референдумға барғанда ақпарат біліп бару маңызды. Себебі, Конституцияның 33 бабына толықтырулар енгізілмек, бірақ ертең дауыс берерде, осы өзгерістерді қолдайсың ба «иә», «жоқ» деген екі ғана сұрақ болады. Референдум бойынша түсінікті тілмен жазылған қысқаша бейнероликтер әлеуметтік желілерде жақсы пікірлер жинап жатыр. Түсіндіру жұмыстары бойынша әлеуметтік желілердің де мүмкіндігін пайдаланған дұрыс. Түсінбей жатқан халық әлі де көп».

ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ әлеуметтік-экономикалық зерттеулер бөлімінің басшысы Жанна Кәрімова референдумның өткізілуі туралы институт тарапынан телефон арқылы жүргізілген сауалнама қорытындыларымен бөлісті.

«Мамыр айында институт тарапынан телефон сауалнамасы жүргізілген болатын. Сауалнамаға 1200 респондент қатысты. Зерттеу көрсетіп отырғандай, респонденттердің 76,4% конституцияға өзгерістер енгізу бойынша референдумды өткізу идеясын қолдайды. Халықтың пікірі бойынша халық шешімін талап ететін іс-шара деп есептейді. Сонымен қатар респонденттердің 66,4% өздерінің пікірін білдіру үшін референдумға қатыспақшы екендігі мәлім болды. 5 маусымға дейін ақпараттық жұмыстарды өткізуге санаулы күндер қалды. Сондықтан түсіндіру жұмыстарын қарқынды түрде жалғыстыру керек», – деді ол.

Референдум туралы БҒМ ҚР «Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы» әкімшілік басқару департаментінің директоры Жанат Чукеев те түсініктеме беріп, референдум еліміз үшін іргелі өзгерістерге жол ашатынын айтты: «Конституциялық реформа қоғамды демократияландырудың шынайы қадамы. Бұл референдум суперпрезиденттік модельден президенттік республикаға максималды көшу,  Парламенттің рөлін күшейту, халықтың елді басқаруға қатысуын кеңейту, азаматтардың құқықтарын қорғаудың конституциялық тетіктерін күшейту сияқты іргелі өзгерістерге жол ашады».

 «Қазақстан халқына» Қоғамдық Қорының ресми өкілі, журналист Айкерім Есенәлі: «Жаңа Қазақстан дегеніміз – әділеттілік ережелері қалыптасқан қоғамы бар мемлекет. 2019 жылы алғаш сөз еткен «Халық үніне құлақ асушы мемлекет» концепциясының өмірдегі, практикалық көріністерінің бірі, осы – референдум деп ойлаймын. Әрбір азаматтың мемлекеттік құрылымның, реформалардың, даму механизмдерінің бір бөлшегі, қозғаушы күші ретінде жауапкершілігін арттыруда үлесі зор тарихи процесс жақсы нәтиежелерге бастайды деп сенейік», – дейді.

«Еліміздің әрбір азаматы саяси реформаларға қатысты болуы тиіс. Референдумның мақсаты да сол, мемлекет азаматтардан құралады, референдум халық үнін есту жолындағы тиісті механизм», – деді  «Елбасы Академясы» жобалық кеңесінің басшысы Болат Бұхарбай.

Референдум өткізу үшін оған азаматтардың жартысынан көбі қатысуы керек. Мұны саясаттанушы Ислам Кураев мәлімдеді: «Референдумға халық қатысу үшін, оларға үгіт-насихат жасау керек. Сарапшылар қауымдастығы референдумда дауыс беруге шақыра отырып, халыққа бұл мүмкіндіктің не беретіні туралы ашып айту қажет. Сонда халық референдумға барады. Халыққа қарапайым және қол жетімді тілмен түсіндіру өте маңызды».

Отырысқа қатысушылар референдумды өткізу идеясын қолдап, Конституцияға енгізілетін түзетулер жобасы саяси институттардың құрылымдық қайта құруларын қамтитынын атап өтті.

Естеріңізге сала кетейік, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізу бойынша 5 маусымда республикалық референдум өткізу туралы Жарлыққа қол қойды.

«Алдағы референдум Қазақстанның болашағын айқындайды. Ата заң баптарының үштен бірі өзгереді. Ашығын айтсақ, Конституциямыз мүлде жаңа сипатқа ие болады. Сол себепті, мен республикалық референдум өткізу туралы бастама көтердім. Өйткені, мұндай ауқымды өзгеріс бүкіл халықтың шешімімен жүзеге асырылуға тиіс», – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.