• Қоғам
  • 26 Мамыр, 2022

КӨП ҚАБАТТЫ ҮЙДІҢ ТҰРҒЫНДАРЫ ЖАҢА ЖҮЙЕНІ НЕГЕ ЖАТЫРҚАП ОТЫР?

Ақбота  МҰСАБЕКҚЫЗЫ

«Ana tili»

«Тұрғын үй шаруашылығы туралы» жаңа заңға сәйкес биыл 1 шілдеден бастап үй иелері кооперативтері (ҮИК) мен үй иелерінің тұтынушылар кооперативтері (ҮИТК) жұмысын тоқтатып, олардың орнына мүліктік меншік иелерінің бірлестігі (ММИБ) және жай серіктестік (ЖС) деп аталатын тұрғын үйді басқарудың жаңа жүйесі құрылады.  Яғни бұдан кейін басқарудың осы екі нысаны Заң аясында жұмыс істейтін болады. Тұрғын үй коммуналдық-шаруашылығын жаңғырту мен дамытудың қазақстандық орталығының ресми мәліметінше, бүгінгі таңда елімізде 3003 ММИБ пен 32797 ЖС құрылып үлгерсе, оның ішінде Алматы қаласында 143 ММИБ пен 1904 ЖС тіркелген. Қалалық әкімдіктің өткен айдағы есебі бойынша, қазіргі таңда Алматыда 8 879 көппәтерлі тұрғын үй бар, оның шамамен 3 908-ін қамтитын 770 ММИБ тіркеліп, 2 843 қарапайым серіктестік (ҚС) таңдалған. 

Ал осы уақытқа дейін жұмыс істеп келген ҮИК( ПИК), ҮИТК(ПИТК), ТК өз қызметін 2022 жылғы 1 шілдеге дейін жүзеге асыра алады. Одан кейін бар­лығын аталған екі нысанға тапсыруы тиіс. Алайда екіжақты талас-тартыс әлі де басылмай отырғанға ұқсайды. Бұл сөзіміздің дәлелі, Алматы қаласы Медеу ауданының тұрғындары бас көтерген жиынға қатысуымыз. Сонымен қатар бұл жиынға Алматы қалалық Қоғамдық кеңесінің сарапшысы Төлеутай ­Жаббаров та қатысып, бүгінгі мәселенің неден ­туындап жатқанын түсіндіруге тырысты.

«Меншік пәтерлердің иелері бүгінгі күні өте үлкен күрделі мәселеге тіреліп отыр. ҮИК-­тен ММИБ дегенге көшу заңы шыққан. Сол заң шыққанда дұрыс түсіндірген, насихаттаған ешкім жоқ. Қалалық тұрғын үй басқармасы да өзімен-өзі қалып, бұл жұмыспен айналысқан жоқ. Енді шұғыл түрде бұйрық беріп, «ММИБ­-ті құрыңдар» деп қысқаннан кейін жаппай құрып жатыр. Оны құрған уақытта көп күрделі мәселелер заңның кей баптарын заңды орындамай, керісінше, бұрып, бұрынғы ҮИК сияқты шығарып жатыр. Ең үлкен қателігі, жеке пәтерлердің ұйымы дейді, басқарушысы, топ мүшелері деп бұрынғыдай  биліктің бәрін басқарушының қолына бермекші. Олар билікті қолына алған соң не істеп отыр? Ең бірінші, сол үйді күрделі жөндеуге алатын ақшаның көлемін көбейтіп отыр. Содан кейін өздерінің еңбекақысын көбейтіп отыр. Мұның бәрін олар шешпеуі керек. Мұнда үйдің кеңесі деген болады. ПИК пен МИБ-­тің айырмашылығы, қандай? ММИБ­-да пәтер иелеріне кең түрде болуға мүмкіндік беріп отыр. Әр үйдің мүшесін сайлайтын бұл кеңес жиналыс ашады, тәртіпті реттейді, жалпы жиналыста сұрақ қояды, «біз осыны құрдық, үйдің кеңесіне осы адамдарды ұсынамыз» деп өз ұсыныстарын жасайды. Үйдің тұрғын емес бөлшектері, шатыр, жертөле, ­подъезд, солардың ішінде тұрған құралдар, құбырлар, насостар, соның бәрі жеке меншікке беріледі. Яғни ол ортақ мүлік», – деді сарапшы Төлеутай Сәрсенбайұлы.

Біз осы мәселеге байланысты Алматы қаласы тұрғын үй саясаты басқармасына бірнеше рет хабарластық. Алайда жұмыс уақытында жұмыс телефонына жауап берген ешкім болмады.

Осы орайда айта кеткен жөн, тұрғын үйді басқарудың жаңа нысандары «бір үй – бір бірлестік – бір шот» қағидаты бойынша жұмыс істейді. ММИБ – заңды тұлға немесе көп пәтерлі тұрғын үйде пәтерлер мен тұрғын емес үй-жайлардың иелері мүліктің меншік иелері бірлестігін құрғысы келмесе, жай серіктестік құруға болады. Ал ол үшін көп пәтерлі тұрғын үй иелері жиналыс өткізіп, ММИБ, не қарапайым бірлестік құру туралы шешім қабылдайды. Жиналысқа тұрғындардың кемінде 51 пайызы қатысуы тиіс. ММИБ пәтер иелерінен құрылады. ­Жиналыста тұрғындар өз араларынан үй кеңесін, ревизиялық комиссия, бірлестік төрағасын сайлайды. Аула сыпырушы, электрик, құбыр жөндеушілер штатқа алынбайды. Қызметкер санына емес, нақты істеген қызметіне төленеді. Ол қызметтерді келісімшартпен сервистік компаниялар атқарады.

Жоғарыда айтқан тұрғындардың бас көтеруінің бір себебі де – осы. Бұл мәселеде олармен ешкім ақылдас­паған. «Бұл мәселе неге ережеге сәйкес шешілмейді?» деген тұрғындар өз уәждерін айтты.

«Бүгін біздің бас көтеруіміздің бірден-бір себебі –  ММИБ-ке өтуге байланысты уақыттың тығыздығы ­болып отыр.  ­Карантинге және қаңтар оқиғаларына байланысты жиналыс өткізу мүмкін болмады және т.б. Енді 1 шілдеге дейін уақтылы тіркелмесек, басқарушы компания бізді тартып алады, содан кейін тарифтер көтеріледі және т.б. деп қорқамыз. Онсызда бәріміздің қатысуымызсыз, он шақты адамның қолын қойдырып, жұмыс істеуге кірісе бастаған. Мәселен, біздің үйде алтыға жуық коммерциялық кәсіпорын бар. ҮИК мен ММИБ қандай төлемдерді алады және олар неге бағытталуы керек? ММИБ-ке көшкен кезде салықтар өседі деген рас па? Сонымен қатар шатыр, подъезд, жертөле ортақ меншік, алайда коммерциялық кәсіпорындар ортақ үй мүлкін пайдаланғаны үшін жалдау ақысын төлейді. Кейбір ҮИК немесе ММИБ-те мұндай жалдау төлемі төрағаның қалтасына түспейді, бірақ меншік иелеріне тұрғын үй шығынын және күрделі жөндеуге арналған жинақтарды төлемеуге мүмкіндік береді. Ал бізде керісінше. Шатырда «Қазақтелеком» АҚ, «Алма ТВ», «Қазақмыстың» антенналары бар. Бірақ шатырдың жалдау ақысын төлей ме, ақша қайда екенін білмейміз. Біз мұның бәрін білуге және бәріне қатысуға құқымыз бар деп санаймыз», – дейді белсенді тұрғын Айбарша Божеева.

Ал «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау одағы» республикалық қоғамдық бірлестігі Алматы қалалық филиалының төрағасы Талғат Мұхамедқалиев тұрғындар айтқан шатыр, жертөле мәселесіне басқаша түсінік берді. Оның айтуынша, ол сол үйдің жеке меншігі болғандықтан олардың барлық жөндеу жұмыстары, басқа да шығындары тек тұрғындардың өзінен болады.

«Мен 2013 жылдан бері Елорда мен Алматыда осы бағытта жұмыс істеп келемін. Шынымды айтсам, Алматы қаласындағы көпқабатты тұрғын үйлер­дің жертөлелерін жаяу жүріп аралап көргенмін. Жертөлелерге кірсеңіз өте қорқынышты, ешқашан жөндеу көрмеген, ештеңе өзгермеген, ештеңе істелінбеген. Біздегі үйлердің салынғанына 50-60 жыл болғандар бар. Тұрғындар өз пәтерлерінің ғана емес, сол үйдің иесі екенін сезініп, жауапкершілік оларға жүктелмейінше, жағдай жақсармайды. Мәселен, қаладағы 510 жертөле ешқашан жөндеу көрмеген, 3 құбыр алдағы уақытта жай ғана жарылып кетеді, өйткені өте нашар жағдайда тұр. Тұрғындар жөртөлені жөндеу, құбырларды ауыстыруға өздерінен басқа ешкім көмектеспейтінін  түсіну керек. Ол үшін өздері ортадан ақша жинайды немесе бөліп төлеу сияқты нұсқаларды қарастыра алады. Мәселен, «Нұрлы жер» бағдарламасы бойынша тұрғын үйді жаңғыртудың мемлекеттік бағдарламасы бар, олар күрделі жөндеуге несие ала алады, содан кейін 15 жыл ішінде күрделі жөндеуге мемлекет ақшасын бөліп төлейді. Мұндағы айтпағым, жертөле болсын, шатыр болсын, басқа болсын, оны сол үйдің тұрғындарынан басқа ешкім қарамайды да, жөндемейді де, біз осыны түсінуіміз керек», – деді «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау одағы» республикалық қоғамдық бірлестігі Алматы қалалық филиалының төрағасы Талғат Абайұлы.

Жоғарыда басқарудың жаңа жүйесінің қалай жұмыс істейтіні айттық. Осы уақытқа дейін жұмыс істеп келген ҮИК бірнеше тұрғын үйді басқарып, сырттан келген басқару мекемелері тұрғындарға өздерінің қызметі мен тарифін белгілейтін еді. Ал ММИБ құрамына сол үйдің тұрғындары ғана кіреді. Әрбір үй жеке басқарылады, жеке шот болады. Ай сайын қаншадан жинауды өздері белгілейді. Өзінің жеке жинақ шоты болады. Яғни жаңа жүйе пәтер иелері кооперативтері және басқарушы компаниялар тарапынан қызметтер мен тарифтерді тұрғындарға күштеп таңуды жоюға мүмкіндік береді және тұрғындар қаражатын жұмсалуының ашықтығын қамтамасыз етеді. ММИБ коммерциялық ұйым болмағандықтан салық төлемейді, пайда табуды көздемейді. Жиналған қаржының барлығы дерлік тұрғын үйді жинауға, жөндеуге жұмсалады.

Біз осы орайда Тұрғын үй комму­налдық-шаруашылығын жаңғырту мен дамытудың қазақстандық орталығы төрағасының орынбасары Марғұлан Әбдікәрімовке хабарласып, ендігі жағдайдың қалай өрбитінін сұрадық. Оның айтуынша, жоғарыдағы жалға алу мәселесінің шешілу жолдары да қарапайым, тек оны бақылай отырып, басқара алу керек.

«Біріншіден, халықтың көзқарасын өзгерту керек. Ағарту жұмыстарын жүргізіп жатырмыз. Көп пәтерлі үйде тұратын тұрғындар кондоминиум нысаны, оның ішінде жертөле, шатыр т.б түгелі ортақ мүлік деп саналады. Ортақ мүліктің тұрғын емес үй жайлар болса, оны жалға беру мүмкіндігі пайда болады.  Жалдау ақысынан түскен ақша да ортақ болады. Ондай жағдайда Мүлік иелері бірлестігі келісімшартпен жалға алушылармен келісіп, барлық ақшаны сол Мүлік иелері бірлестігінің есепшотына аудару керек. Яғни ағымдағы есепшотқа түскен ақша күнделікті атқарылатын жұмысқа жұмсалады. Ал егер түсіп жатқан ақша көп болса, тұрғындардың ай сайынғы төлейтін төлемдері де ­азаюы керек. Ал жалпы кондоминиум тіркелгеннен кейін, ортақ мүлікті күтіп ұстау, оны тиімді басқару тұрғындардың өз мойнында. Өйткені сырттан біреу келіп күрделі жөндеу немесе ағымдағы жөндеу жұмыстарын істемейді. Жоғарыда айтып кеткенімдей, бірлестіктің есепшоты заңда жазылған күрделі жөндеу үшін әрбір шаршы метрден 15 теңгеден кем емес шешімді тұрғындар қабылдауы керек. Мәселен, 60 кв метрлі пәтердің иесі әр шаршы метрге 15 теңгеден жалпы 900 теңгені күрделі жөндеуге арналған есепшотқа аударуы керек. Яғни бір уақытта шатырды немесе жертөлені жөндеу керек болса, әлде қандай да бір құбырларды ауыстыру керек болған жағдайда тұрғындар жиналыс ашып, өздері жылдар бойы құйып келген қаражатты сондай жөндеулерге жұмсай алады», – деді Тұрғын үй коммуналдық-шаруашылығын жаңғырту мен дамытудың қазақстандық орталығы төрағасының орынбасары Марғұлан Жеңісұлы.

Оның айтуынша, Тұрғын үй қатынастары заңы 1997 жылы қабыл­данған, содан бері 25 жылдың ішінде көп өзгерістер енгізілді. Бұл заңға әрбір жылда 2-3 рет қосымшалар мен толықтырулар қосылып, 70-тен астам өзгерістер енгізілген. Сондықтан осынша уақыт ішінде көп факторлар бір-біріне сәйкес келмейді. Соған байланысты 2019 жылы корпоративтердің көзқарасын өзгерту керек болып, бүгінгі «Мүлік иелері бірлестігі» деген жаңа жүйе еніп отыр.

1129 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

ANA TILI №12

28 Наурыз, 2024

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ерлан Жүніс

«Ана тілі» газетінің Бас редакторы